نماز جامع‏ مراتب کمالیه است. هرچند در آداب و اذکار ظاهر،نماز همگان‏ یکی است،اما در باطن،نماز هرکس خاص‏ خود اوست؛که:«الطرق الی اللّه‏ بعدد انفاس الخلایق.»

نماز دارای مراتب و مقاماتی است که در هر مرتبه‏ نماز با مرتبه‏ی قبل فرق دارد.وقتی صورت نماز رو به قبله‏ی ظاهری‏ است و روی جسم به سوی کعبه،باید باطن نماز رو به صاحب کعبه باشد و روی دل به سمت خدای دل.پس رسیدن به قله‏ی رفیع‏ و ثمین یقین،هرچند دشوار است،لیکن امری است ممکن الوصول و لازم الحصول تا آدمی به غایت عبادت و بلکه به غایت‏ آفرینش خود برسد و در جوار رحمت حق و یا به عبارت دیگر در جوار حضرت حق،به جاودانگی،جمال و کمال ابدی دست یابد. اسلام آوردن پایین‏ترین درجه‏ی کمال است و بعد از آن ایمان است و سپس تقوا و در نهایت یقین.

"دین‏"در یک معنا عبارت است از مجموعهء باورها و رفتارهای فردی و اجتماعی نشأت‏ گرفته از فطرت انسانی،منطق‏1 و معیارهای‏ عقلانی. "دین‏"،یعنی بهره ‏مندی از یک زندگی‏ هدفمند،2 مبتنی بر نیازهای روانی و موازین‏ عقلانی.و در یک کلام،عقل یعنی پای‏بندی در حریم خیر و صلاح،تکیه بر بایسته‏ها و شایسته‏ها،لبیک گفتن به سخن حکیمانه، منطق‏گرایی و مآل اندیشی،تبلور رفتارهای‏ متعالی و هدایت یک زندگی الگویی بای همهء نسل‏ها و در همهء عصرها.

در جهان‏بینی اسلامی،عقل و دین دو روی‏ یک سکّه،مکمّل یکدیگر و معنا بخش کمالند. به بیان دیگر آنچه از عقل می‏دانیم و از عاقلان‏ انتظار داریم،در حقیقت همان است که‏"دین‏" به معنای دقیق ان در خود دارد و می‏خواهیم آن‏ را در رفتارهای فردی و اجتماعی افراد متدین، به ویژه نماز گزاران که منادیان جق و سرایندگان‏ سرود توجیدند،مشاهده کنیم.انتظار چنین‏ است و حق نیز همی است که خرد و خردورزی و خردمندی را در همه حال،در اندیشه و رفتار و زندگی نمازگزاران،ب مثابهء الگوهای برتر جامعه متبلور ببینیم.

از امیرالمؤمنین على‏(ع) درباره حكمت‏ هاى سجده پرسیدند، حضرت فرمود: سجده اوّل، یعنى آنكه در ابتدا خاك بودم و چون سر از سجده برمى‏ دارى یعنى از خاك به دنیا آمدم. سجده دوم یعنى دوباره به خاك بازمى‏گردم و سر برداشتن از آن، یعنى در قیامت از قبر برمى‏خیزم و محشور مى‏شوم.

امام صادق‏‏(ع) مى ‏فرمایند: چون سجده براى خداست پس نباید بر خوردنى ‏ها و پوشیدنى ‏ها كه مورد توجه اهل دنیاست، سجده كرد. سجده باید انسان را متوجه خدا سازد نه شكم و لباس و مادّیات.